چشم مصنوعی با قابلیت بینایی
این مقاله اصولاً دربارۀ کسانی که به سبب وقع دلایل ناگواری مانند وقوع تصادف و یا اتفاقاتی ناگهانی چشم خود را از دست داده اند صحبت می کند. این افراد مجبورند بخاطر این اتفاقات با موضوع کنار بیایند ؛ در حالی که دنیای پزشکی امروز برای این مشکلات راه حل هایی را ارائه می دهد. یکی از این راه حال ها استفاده چشم مصنوعی می باشد.
وقتی فرد به دلیل یک حادثه یا بیماری به چشم خود آسیب جدی میبیند، باید ضرورتاً چشم را از بین ببرد. پس از استخراج چشم، زیبایی صورت فرد از بین میرود و برای تغییر آن میتوان از یک چشم مصنوعی یا پروتز چشم استفاده کرد. برای انجام این کار، پزشکان ابتدا یک ایمپلنت را درون کاسه چشم فرد نصب میکنند که دائمی است.
سپس یک چشم مصنوعی مناسب با چشم دیگر طراحی شده و در داخل ایمپلنت قرار میگیرد. این چشم جدید قابل حرکت و قابل جدا شدن است. جنس پروتز چشم از یک ماده شفاف، مقاوم و سخت تشکیل شده است.
هرچند پروتز چشم مصنوعی زیبایی صورت فرد را به او باز میگرداند، اما امکان بینایی با استفاده از آن هنوز ممکن نشده است.
پروتز چشم مصنوعی
پروتز چشم، یا به عبارت دیگر چشم مصنوعی، یک ابداع است که به شکل شیشهای شناخته میشود. این پروتز، جهت بهبود و زیبایی ظاهر و صورت افرادی که به دلیل تصادف یا بیماری چشم خود را از دست دادهاند، استفاده میشود. البته این چشم ها قابلیت بینایی ندارد؛ به عبارت دیگر، نمیتواند ببیند، اما وظیفه پرکردن فضای خالی چشم از بین رفته را برعهده دارد و با رعایت جزئیات، به شکلی شبیه به چشم طبیعی ساخته میشود.
در صورت تخلیه کامل چشم، ابتدا یک ایمپلنت درون کاسه چشم جایگذاری میشود و سپس چشم مصنوعی درون آن قرار میگیرد. پروتز چشم به طور معمول به قدری طبیعی به نظر میرسد که افراد عادی نمیتوانند آن را تشخیص دهند!
استفاده از چشم شیشهای و تخلیه چشم، یک روش که از زمانهای قدیم استفاده میشده است؛ به عنوان مثال، در حفاریهای شهر سوخته در سیستان و بلوچستان که قدمتی بیش از ۵ هزار سال دارد، جسدی کشف شد که چشم آن تخلیه شده بود و به جای آن، یک پروتز شیشهای قرار گرفته بود.
آیا با چشم مصنوعی میتوان دید؟
تاکنون، چشم مصنوعی با قابلیت دیدن اختراع نشده است، اما تلاشهایی برای رسیدن به این پیشرفت عظیم انجام شده است.
اجزای چشم مصنوعی
پروتز چشم یا چشم مصنوعی از دو بخش تشکیل شده است:
- پوستهی بیضی شکل در قسمت بیرونی که بخش سفید چشم را تشکیل میدهد.
- قسمت مرکزی گرد که رنگبندی شده و عنبیه و مردمک را شبیهسازی میکند.
پروتز چشم شامل عنبیه رنگی و شبکیه با رگهای خونی در ناحیه سفید است که با دقت نقاشی میشوند تا با چشم سالم سازگاری داشته باشند. به همین دلیل، اندازه مردمک چشم مصنوعی ثابت است زیرا رنگآمیزی شده است.
پزشکان پس از جراحی که منجر به از دست دادن چشم فرد میشود، توصیه میکنند پروتز چشم در جای آن نصب شود. این پروتز چشم، علاوه بر بهبود ظاهر فرد، باعث عملکرد صحیح پلکش میشود.
ایجاد مشکل در چشم
وجود دارد بسیاری از دلایل متنوع و متعدد که باعث بروز مشکلات در چشم انسان میشوند. امکان دارد آسیب چشم به گونهای باشد که پزشکان و متخصصان را مجبور به انجام عملی به نام “تخلیه چشم” کند، یا این تخلیه میتواند ناشی از وجود تومور، سرطان و سایر علل مشابه باشد. چشم مصنوعی
در نتیجه حوادث ناگوار، ممکن است فقط چشمان انسان به صورت مستقیم آسیب ببیند و در این مواقع، به منظور جلوگیری از وقوع آسیب بر روی چشم سالم، تصمیم بر تخلیه چشم در مدت 10 روز میگیرند و در صورت لزوم، اقدامات جراحی نیز انجام میشود.
مراحل پروتز چشم مصنوعی
بعد از فرایند تخلیه چشم و بهبود خوبی در چند ماه اول، با استفاده از یک ایمپلنت چشمی که به صورت جداگانه طراحی شده است، یک جراحی عمیق و دائمی در کاسه چشم انجام میشود. سپس چشم مصنوعی، که قابل جدا شدن است و پیش از این بر اساس ساختار چشم فرد تهیه شده است، درون ایمپلنت قرار میگیرد. پروتز چشم قابل حرکت است، اما دامنه حرکت آن کمتر از چشم طبیعی است
با توجه به اینکه کاسه چشم پس از جراحی ممکن است در طول زمان شکل خود را تغییر دهد، گاهی لازم است چند هفته یا چند ماه پس از پروتز مصنوعی، تنظیمات کوچکی برای بهبود هماهنگی آن با شکل جدید چشم انجام شود.
بعد از فرایند تخلیه چشم و کاشت پروتز کاسه چشم، افراد ممکن است با چالشهایی در حوزه روانی و روحی مواجه شوند. بنابراین، مناسب است تا مشاوره روانی و حمایت عاطفی توسط متخصصان و گروههای حمایتی در اختیار فرد قرار گیرد.
پولیش پروتز چشم مصنوعی
به دلیل استفاده مکرر از پروتز چشم و نیز تمیز کردن آن، خطوط کوچک و سطحی روی پروتز ایجاد میشوند. این خطوط طبیعی هستند و نگرانی خاصی ندارند اما نیاز به ترمیم دارند. برای رفع این خطوط بسیار نازک، پروتز چشم توسط متخصصان پولیش و تمیز میشود. حداقل یک بار در سال باید پروتز چشم انجام شود. برای کودکان، هر سه تا شش ماه یک بار پروتز توسط متخصص مورد بررسی قرار میگیرد و در صورت لزوم اقدامات لازم انجام شود.
در صورت عدم انجام پولیش منظم بر روی چشم مصنوعی، ممکن است حدقه چشم و یا پلکها آسیب ببینند. پالیش منظم و همچنین شستشو و مراقبت از پروتز چشم منجر به کاهش آلودگی و عفونت میشود.
در صورت تجربه خارش در پلکها یا احساس رطوبت یا ناراحتی چشمی، احتمالاً نیاز است پروتز توسط متخصص بررسی، تمیز شود.
چشمی که می تواند بهتر از چشم انسان عمل کند !!!
کره چشم مصنوعی، تغییرات نور را سریع تر از خود چشم ثبت خواهدکرد. این چشم ها می تواند نور کم را در اطراف و همینطور همانند چشم انسان ببیند.

چشم مصنوعی چشمی بهتر از چشم انسان
اگرچه میدان دید 100 درجه آن به اندازه 150 درجه ای که چشم انسان می تواند بپذیرد نمی باشد، ولی بهتر از 70 درجه قابل دید برای حسگرهای تصویربرداری مسطح و معمول می باشد.
چشم مصنوعی قادرند وضوح بالاتری نسبت به چشم انسان را درک کنند، چون شبکیه مصنوعی دارای تقریبا 460 میلیون حسگر نور در هر سانتی متر مربع می باشد.
در شبکیه واقعی حدود 10 میلیون سلول تشخیص نور در هر سانتی متر مربع وجود دارد که این امر نیاز به وجودحسگر و عملکرد جداکانه هر کردام را دارد. امروزه اتصالات به شبکیه مصنوعی تقریبا یک میلیمتر ضخامت دارند، به اندازه ای بزرگ که حسگرهای زیادی را به طور همزمان حس میکنند.
قیمت چشم مصنوعی
قیمت چشم مصنوعی با امکانات کمبینایی مناسب نمیباشد. این چشم مصنوعی به افراد کمبینا و نابینا کمک میکند تا برای تجربه دیدن، از این ابزار استفاده کنند و از مشکلاتی که سالها درگیرشان بودهاند، آزاد شوند.
واضح است که چشم مصنوعی قادر نیست تا بینایی 100٪ را به افراد بازگرداند. این دستگاه زیبایی در مراحل ابتدایی تولید، بهبود محدودی در وضعیت بینایی فراهم میکند. بنابراین، اگر به ارتوپد فنی مراجعه کنید و تصمیم به ساخت این نوع پروتز بگیرید، باید در نظر داشته باشید که پس از نصب این ابزار مدرن، نمیتوانید تمام جزئیات را به وضوح ببینید.
چه مواقعی به چشم مصنوعی نیاز داریم؟
چشم مصنوعی مواقعی مورد استفاده قرار میگیرد که انسان چشم خود را بخاطر آسیب دیدن یا بیماری های مثل عفونت ،سرطان یا گلوکوم از دست می دهد و نمی خواهد ظاهرش تحت تاثیر بی چشمی قرار بگیرد.
بعد از اینکه چشم انسان طی یک عمل با نام تخلیهی چشم (Enucleation) برداشته می شود، پزشکان عضلات طبیعی کنترل کنندۀ چشم را با پروتز چشم مصنوعی پیوند میدهند و آن را ثابت نگه می دارند.
تخلیه چشم خطر جدی را دارا نمی باشد و بیمار گرفتار عوارض جدی نمی شود. در صورت بروز عوارض جدی تر باید سریعاً به پزشک متخصص مراجعه بنماییم.
با این که انسان نمی تواند با این نوع چشم ببیند، ولی وصل بودن عضلات به پروتز این شرط را میدهد تا چشم مصنوعی همزمان با یک چشم دیگر حرکت داشته باشد.
در بخشی از عمل جراحی، دستگاه کانفورمر (وسیله لنز مانند و شفاف) دریافت خواهید کرد که یک وسیله کوچک می باشد که در زیر پلک انسان قرار میگیرد تا کمک کند که شکل گرد خود را داشته باشد. بعد از چند هفته بعد از این که به طور کامل از این جراحی بهبود حاصل شود، آن را با پروتز چشم جایگزین میکنند.
چشم مصنوعی از طریق عمل جراحی

عمل جراحی چشم
چشم مصنوعی 2 بخش اصلی را دارا می باشد:
- ایمپلنت
- پروتز
ایمپلنت بخشی می باشد که در بافت های اطراف کره چشم قرار گرفته و سپس بخش رویی چشم مصنوعی روی آن کار گذاشته می شود. لازم به ذکر است که این جراحی در اتاق عمل صورت می گیرد.
ایمپلنت به دلیل این که زیر ساخت چشم های مصنوعی را تشکیل می دهد از درصد زیادی از سخت ترین مراحل کار پروتز چشم را به خود اختصاص داده است. بعد از انجام این مرحله و تکامل دوره بهبود، گذاشتن لایه رویی می باشد که مانند چشم مقابل قالب سازی و رنگ آمیزی می شود.
ساختار چشم مصنوعی
چشم مصنوعی از نظر زیرساخت به 2 دسته تقسیم می شود:
بخش غیر یکپارچه که فاقد اتصالات عضلانی بوده و ثابت است و بخش دیگر بخش یکپارچه که بر خلاف بخش غیر یکپارچه، به عضلات دارای اتصال به عضلات بوده و الیته خاصیت تحرک دارد و قاعدتاً تمایل به بخش یکپارچه بیشتر است.
در گذشته برای این امر استخوان و چربی و طلا مورد استفاده قرار می گرفت. اما در سال های اخیر از مرجان دریایی هم استفاده می شد که خیلی کارآمد نبودند که پس از آن از موادی مصنوعی که درصد تطابق بالایی را داشتند استفاده شد و سپس موادی که ظرف مدت 2 الی 40 روز رشد میکردند و فضا را بطور مناسب پر میکردند آمدند.
چشمهای مصنوعی از جنس شیشه؟
در حالی که توسط عده زیادی هستند که از چشم مصنوعی با نام چشم شیشه ای عنوان می شود ،جالب است بدانید که پروتز چشم از جنسی به نام اکریلیک ساخته میشود و همچنین باید بدانید چشم مصنوعی کروی نبوده و در دید افراد این چشم ها کروی به چشم می آیند.

Artificial eye
به منظور آن که چشم مصنوعی در محل خود باید قرار بگیرد باید تقریبا 4 الی 6 هفته پس از عمل جراحی، به یک متخصص ساخت چشم مراجعه نمود. این افراد(متخصصین پروتز چشم) تکنسینهایی می باشند که اقدام به تنظیم و شکل دهی نموده و سپس عنبیه و مردمک چشم را قرار می دهند.
در نتیجه این افراد باید با دانش کافی و لازم را دربارۀ این امر داشته باشندو البته از طرفی باید دقت زیادی را به خرج دهند که چشمی همانند چشم طبیعی را درست کنند
هزینه پروتز چشم مصنوعی
عمل پروتز چشم با استفاده از عینک مخصوص در حضور خود افراد انجام می گیرد.
خارج کردن چشم آسیب دیده به دو روش انجام می گیرد.
دو روش متداول برای پروتز چشم عبارتند از:
روش تخلیه چشم مصنوعی:
در این روش، با ایجاد یک برش در جلوی چشم مصنوعی، قسمت ژلهای شکل آن به بیرون منتقل میشود. اما این مرحله کافی نیست، زیرا بافتهای خارجی چشم و کاسه چشم هنوز تخلیه نشدهاند.
روش هستهبرداری چشم:
در این روش، با ایجاد یک برش گسترده در ناحیه چشم یا مردمک دایرهای شکل آن، تخلیه کامل چشم مصنوعی از کاسهاش انجام میشود.
انتخاب بهترین روش برای پروتز چشم به عوامل زیر وابسته است:
1. وضعیت چشم مصنوعی شما
2. میزان آسیب وارده به آن
در انتخاب میان این دو روش، مهم است که با توجه به شرایط چشم مصنوعی و نیازهای درمانی خود، از مشاوره پزشکان متخصص استفاده کنید. ایشان میتوانند راهنمایی دقیقتری ارائه داده و به شما در انتخاب بهترین راهکار کمک کنند.
قبل از عمل پروتز چشم مصنوعی
با بیانی دیگر، فردانی که تاکنون به عمل پروتز چشم مصنوعی خویش پرداختهاند، نیازمند توجه و مراقبتهای ویژه از سوی پزشک چشم هستند. این مراقبتها شامل معاینات دقیق چشمان با بیومیکروسکوپ به منظور اندازهگیری شدت بینایی و ارزیابی حرکات چشمی میباشد. حرکات چشمی یک عامل حیاتی است، زیرا به تعیین آینده و پیشبینی نتایج عمل پروتز چشم کمک میکند.
بخشی از چشم مصنوعی که به نام “پرده شفاف پوشاننده سطح چشم” شناخته میشود، اهمیت بسیاری دارد. این بخش قادر به پوشش پروتز چشم میباشد و به دلیل وجود بافت مخاطی، امکان پیوند و ترکیب با بافتهای دیگر وجود دارد، که این امر از اهمیت ویژهای برخوردار است.
مراقبت هایی که باید بعد از عمل پروتز چشم مصنوعی انجام داد
بلافاصله پس از انجام عمل پروتز چشم مصنوعی، بیماران نیازمند چند روز استراحت میباشند. پانسمانی که در طی چند روز پس از عمل انجام شده است، باید تا مدتی از چشمان بیمار برداشته نشود؛ این اقدام به معنای مراقبت از زخم و محیط عمل است. در این مدت، بیماران ممکن است با درد شدیدی مواجه شوند که این وضعیت امری طبیعی است و از تجویز ضد درد و آنتیبیوتیک خوراکی به منظور کنترل و مدیریت درد استفاده میشود.
بعد از باز کردن پانسمان و افتادن زخمها، باید در طی دورهای به مدت 3 تا 4 هفته، 2 تا 3 بار روزانه از پماد آنتیبیوتیک استفاده شود. این پماد باید به دقت در داخل چشم قرار گیرد تا به بهبود زخمها کمک کند. برای جلوگیری از چسبیدن پلک به بافتهای زیری، از یک لایه نازک پوستهای به نام کانفورمر در داخل پلکها استفاده میشود.
هنگامی که التهاب و آسیب به زخمها کاهش یافت، بیماران نیازمند مراجعه به پزشک متخصص هستند تا اقدامات لازم برای انجام پروتز چشم مصنوعی نهایی را انجام دهند. این مرحله نهایی به منظور بهبود کامل و دقیقتر وضعیت چشمان است.
نگهداری از چشم مصنوعی
مراقبت از چشم مصنوعی امری بسیار حیاتی است و باید به طور منظم و دقیق انجام شود. اگر چشم شما دارای ترشحات کمی باشد، میتوانید آن را بین چند روز تا یک هفته بیرون بیاورید و با استفاده از آب و صابون مایع با ملایمت تمیز کنید. اما اگر ترشحات آن زیاد باشد، بهتر است این کار را هر شب انجام دهید. در صورتی که ترشحات بسیار زیاد باشد، ممکن است نیاز به تعویض لایه سطحی باشد و این نیاز به جراحی ندارد.
به علاوه، افرادی که از این محصولات استفاده میکنند، باید به فواصل زمانی معین به پزشک متخصص چشم مراجعه کنند. این مراجعات به منظور کنترل سلامت بافتهای اطراف چشم و اطمینان از وضعیت سلامت چشم انجام میشود. از این رو، مراقبت از چشم مصنوعی نیازمند همکاری مداوم با پزشک متخصص است تا از سلامت چشم و سایر موارد مرتبط مراقبت شود.
چگونه چشم مصنوعی خود را بردارم؟
- برای این که هوای داخل مکش خارج شود، کاپ مکش را فشار دهید. حالا با دست دیگر خود پلک بالایی خود را بالا گرفته و مکش را روی سطح جلوی چشم مصنوعی خود قرار دهید.
- حالا که چشم شما در حدقه چشم قرار گرفت،، با آزاد کردن فشار روی کاپ مکش آن را به چشم بچسبانید.
- درحالیکه از یک دست برای چرخش چشم مصنوعی خود استفاده میکنید، دست دیگر خود را از روی پلک بالایی به سمت پلک پایین و پلک پایین را نیز به آرامی به پایین بکشید، چشم به آرامی از پلک بالایی خارج خواهد شد.
مراقبت از چشم مصنوعی
- قبل از این که به چشم مصنوعی خود دست بزنید،، کاملاً دست ها را بشویید.
- چشم را فقط مواقعی که ضرورت دارد از چسم خارج کنید.
- قبل از این که از آن استفاده کنید درهای توالت فرنگی و سوراخ سینک دستشویی و روشویی را ببندید.
- برای شست و شوی چشم مصنوعی از آب و صابون ملایم استفاده کنید. سعی کنید برای این کار از شامپو بچه استفاده کنید و از موادی مانند الکل به هیچ وجه استفاده نکنید.
- برای این که بتوانید حوالی پلک چشم را پاک کنید، می توانید از لیف مرطوب و گوش پاک کن استفاده نمایید.
- اگر چشم خشک شد، حتما از متخصصین مربوطه به منظور روان سازی پروتز راهنمایی بگیرید.
- می توانید با استفاده از چشم شنا کنید؛ اما حتما از عینک استفاده کنید.
- در صورتی که چند دقیقه خواستید چشم را خارج کنید؛ برای نگه داری آن حتما از محفظه ای حاوی آب استفاده کنید.
- اگر عفونت و یا هر گونه مشکلی رخ داد، حتما به پزشکان متخصص مراجعه نمایید.
- پولیش و ارزیابی چشم مصنوعی باید یک بار در سال توسط پزشکان انجام گیرد.
- اگر می خواهید از عینک های زینتی استفاده کنید حتما با مشورت متخصص این کار را انجام دهید، همچنین برای این که بتوانید از چشم سالم محافظت کنید از عینک هایی با لنز پلی کربنات استفاده نمایید.
تعویض چشم مصنوعی
اکریلیک مورد استفاده در پروتز چشم از دوام بالایی برخوردار است، ولی لازم است چند وقت یکبار اقدام به تعویض چشم مصنوعی خود بکنید چرا که پس از مدتی تناسب پروتز چشم شما تحت تأثیر تغییراتی است که در حفره چشم به وجود می آید.

تعویض چشم
هنگام برطرف خراش های سطحی احتیاط کنید؛ ممکن است خراش های عمیق تری ایجاد گردد. زمانی که متوجه ظاهری کاملاً غیر یکدست و یا افتادگی پلک شدید، بدانید زمان آن است که چشم مصنوعی خود را تعویض نمایید. به علاوه بروز عفونت های مکرر و خشک و وجود ترشحاتی از حفره چشم می تواند از دیگر علائم تعویض چشم بشمار آیند.

پروتز چشم کودک
پروتز چشم مصنوعی کودکان
پروتز چشم مصنوعی به منظور تامین نیازهای کودکان نیز قابل طراحی و اجراست. در این موارد، متناسب با وضعیت و خصوصیات کودکان، پروتز چشم ایجاد میشود. این مرحله پس از انجام جراحی و تشکیل کامل سوکت چشم صورت میپذیرد و معمولاً پس از 6 تا 8 هفته، تورم کاملاً کاهش یافته و زخمها بهبود خواهند یافت.
پروتز چشم برای کودکان به دلیل نیاز به توجه ویژه به جزئیات کوچک و همچنین شرایط خاص آنها، با دقت و دنبالهداری تهیه میشود. توجه به ترتیبهای درست و مطلوب در جلوگیری از هرگونه عارضه یا مشکل در پروتز چشم برای کودکان بسیار اهمیت دارد.
پس از مدت زمانی که پس از جراحی و ترمیم سوکت چشم طی میشود، بسته به میزان بهبودی و التیام، پروسه تهیه و اجرای پروتز چشم مصنوعی آغاز میشود. این مرحله مهم تا حدی طولانیتر از جراحی اولیه خواهد بود، زیرا نیاز به دقت بیشتر در تطابق و تطبیق پروتز با ویژگیهای کودکان دارد.
اگر پروتز چشم کودک بیرون افتاد چه کنیم؟
در هنگامی که نیاز به خارج کردن چشم مصنوعی دارید، نگران نباشید؛ میتوانید بدون ایجاد کوچکترین آسیبی، آن را به جای خود برگردانید. اما باید کمی تمرین کنید تا این کار سبب ایجاد تجربه برای شما و البته فرزندتان شود.
بعد از اینکه با روشها و تکنیکهای مرتبط با جلوگیری از هرگونه مشکل در خارج و داخل کردن چشم مصنوعی آشنا شوید، این فرآیند بهطور کلی به سادگی و بدون هیچ گونه نگرانی یا نقصی انجام میپذیرد.
هزینه چشم مصنوعی
قیمت چشم مصنوعی تحت تأثیر عوامل متعددی قرار دارد از جمله شرکت سازنده، حمایت شرکتهای بیمه، نوع پروتز مورد استفاده، پایداری نرخ ارز و سایر عوامل. برای اطلاع از هزینه پروتز چشم مناسب، میتوان بهترین راهکار این است که با پزشک متخصص مشورت کرده و همچنین با تولیدکنندگان آن در ارتباط باشید. این اقدام به شما کمک میکند تا تصمیمی آگاهانه و منطبق بر نیازهایتان برای خرید چشم مصنوعی اتخاذ کنید.
سوالات متداول
پروتز چشم مصنوعی چه مزایایی دارد؟
پروتز چشم مصنوعی بهبود ظاهر چشمهایی که آسیب دیدهاند را فراهم میکند. در صورتی که کل چشم از دست رفته باشد، پروتز چشم مانع از این میشود که کاسه چشم گسترش یابد و فضای خالی را پر کند.
مهم است توجه داشته باشید که پروتز چشم قابلیت بهبود بینایی فرد را ندارد و پس از تخلیه چشم طبیعی و قرار دادن چشم مصنوعی، فرد نمیتواند از آن چشم برای دیدن استفاده کند.
در فرآیند قرار دادن پروتز چشم مصنوعی، چشم مصنوعی روی یک ایمپلنت داخل چشمی قرار میگیرد. ایمپلنت داخل چشمی یک دستگاه گرد و سفت است که با انجام جراحی و برای همیشه داخل کاسه چشم قرار میگیرد. اغلب ایمپلنت داخل چشم با استفاده از بافت زنده یا ماده بالشتی مصنوعی قبل از قرار گیری پوشانده میشود.